Class 7th-Chapter 3 ( Decimal Representation of Rational Numbers )




jmwq s`qvIN
AiD-3 pirmyX sMiKAwvW dw dSmlv inrUpx

pRSn:1   Swq Aqy ASwq dw SbdwrQk ArQ kI hY?

au~qr:   SWq: jo pRIikirAw ikqy nw ikqy jw ky Kqm ho jWdI hY[   ijsdw koeI nw koeI AMq hY[ koeI nw koeI sImw hY[      
          ASWq: jo pRIikirAw ikqy vI Kqm nhIN huMdI[  ijsdw koeI AMq nhIN hY[koeI sImw nhIN hY[

pRSn :2 SWq dSmlv qoN kI Bwv hY?

au~qr:   jdoN iksy pirmyX sMiKAw leI AMS nUM hr nwl Bwg krn qy bwkI hmySw isPr Awvy[
            jW iksy pirmyX sMiKAw dy hr iv`c 2 jW 5 jW dovyN AwauNdy hox[

pRSn:3  ASWq dSmlv qoN kI Bwv hY?
au~qr:   jdoN iksy pirmyX sMiKAw leI AMS nUM hr nwl Bwg krn qy bwkI kdy vI  isPr nhIN Awvygw[
            jW iksy pirmyX sMiKAw dy hr iv`c 2 jW 5 qoN ielwvw koeI hor vI ABwj guxnKMf Awvy[

pRSn:4  ASWq dSmlv dIAW ikMnIAW iksmw hn?
au~qr:   do iksmw[ (1) ASwq-AwvrqI ( AMq-rihq, duhrwauNdw hoieAw)

          ijvyN :- 10/3=0.333333……       2/11=0.18181818………  20/3=0.6666………

                     (2) ASwq-AxAwvrqI  ( AMq-rihq, nw duhrwauNdw hoieAw) 

          ijvyN :-   0.1001000100001………         0.1212212221………         

pRSn:5  jdoN iksy sMiKAw nUM 10, 100, 1000 Awid nwl guxw krdy hW, qW dSmlv ikhVy pwsy nUM srkdw hY ? Aqy ikMny sQwn?
au~qr:   s`jy pwsy nUM[ ijMnIAW 1 dy s`jy h`Q isPrW hox[

pRSn:6  jdoN iksy sMiKAw nUM 10, 100, 1000 Awid nwl Bwg krdy hW, qW dSmlv ikhVy pwsy nUM srkdw hY ? Aqy ikMny sQwn?
au~qr:   K`by pwsy nUM[ ijMnIAW 1 dy s`jy h`Q isPrW hox[

pRSn:7  kI iksy dSmlv sMiKAw dy s`jy jW K`by pwsy isPrW lgwaux nwl sMiKAw dy mu`l iv`c koeI Prk pYdW hY[
au~qr:   nhIN[ ijvyN  3.4=00000003.40000000000

pRSn:8  dSmlv dy s`jy pwsy iKskx nwl sMiKAW CotI huMdI hY jW v`fI?                                          
au~qr:   v`fI[  ijvyN :- 65.3825 < 6538.25

pRSn:9  dSmlv dy K`by pwsy iKskx nwl sMiKAW CotI huMdI hY jW v`fI?                                                    
au~qr:   CotI[  ijvyN :- 6538.25 > 65.3825

pRSn:10 jykr iksy sMiKAW iv`c dSmlv AMikq nw hovy qW kI aus sMiKAw iv`c vI dSmlv huMdw hY?ik~Qy[
au~qr:   hW[ sMiKAw dy s`jy h`Q , AMq iv`c[ ijvyN:- 25465 = 25465.0

pRSn:11 0.001 x 1000       = ………….  ?                                                                          au~qr:   1

pRSn:12 34.528 x 1         =……………..?                                                                         au~qr:   34.528

pRSn:13 34.528 x 10       =……………..?                                                  au~qr:   345.28

pRSn:14 34.528 x 100     =……………..?                                                  au~qr:   3452.8

pRSn:16 34.528 x 1000    =……………..?                                                  au~qr:   34528.0

pRSn:17 34.528 / 1          =……………..?                                                  au~qr:   34.528

pRSn:18 34.528 / 10        =……………..?                                                  au~qr:   3.4528

pRSn:19 34.528 / 100      =……………..?                                                  au~qr:   0.34528

pRSn:20 34.528 / 1000    =……………..?                                                  au~qr:   0.034528

pRSn:21 kI hryk iBMn / pirmyX sMiKAw  nUM dSmlv rUp iv`c bdilAw jw skdw hY? au~qr:   hW[

pRSn:22 pirmyX sMiKAw  Aqy iBMn iv`c kI AMqr hY?
au~qr:   p/q (q≠0) pirmyX sMiKAw iv~c AMS Aqy hr sMpUrx sMiKAwvW huMdIAW hn[jdoN ik iBMn iv`c AMS Aqy hr dovyN Dnwqmk sMpUrx sMiKAwvW jW pUrx AMk huMdy hn[

pRSn:23 kI hryk iBMn , ie`k pirmyX sMiKAw hUMdI hY?                                         
au~qr:   hW[

pRSn:24 kI hryk pirmyX sMiKAw , ie`k iBMn huMdI hY?
au~qr:   nhIN[ ikauNik -36/45 ie`k pirmyX sMiKAw hY pr iBMn nhIN[

pRSn:25 jy iksy sMiKAw iv`c ‘bwr’ (—) ‘bar’ iK`cI hovy, qW ies dw kI Bwv hY?
au~qr:   sMiKAw iv`c ijnHw AMkW au~pr (—) ‘bar’ iK~cI hovygI, auh AMk vwr-vwr AMikq hoxgy[     ijvyN:- 3.6 = 3.6666……    0.18 = 0.181818……..

pRSn:26 kI iksy pirmyX sMiKAw nUM ie`k qoN v`D rUpW iv`c iliKAw jw skdw hY?
au~qr:   hW[ pr ayunHW swirAW dw dSmlv inrUpx ie`k hI hovygw[ ijvyN:-

           1/2 = 2/4 = 3/6 =8/16   (=0.5)

          3/4 = 6/8 = 24/32        (=0.75)
 
 
 
 
iqAwr krqw : jspwl isMG ( bI.Awr.pI luiDAwxw )